NB: Longread. Deel 1 van grotere reeks. Vandaag beginnen we met een uitleg over (de geschiedenis van) blockchain en de onderliggende technologie. Het vervolg zal gericht zijn op algemene toepassingsmogelijkheden, eindigend met de meer specifieke toepassing binnen verschillende (bouw)sectoren. Heel ingewikkeld allemaal.
‘De sterkte van een ketting wordt bepaald door de zwakste schakel’. Het is een spreekwoord dat Huub op jonge leeftijd vaak hoorde, al bleef de onderliggende betekenis hem lange tijd vreemd. Als kind had hij dat vaker met bepaalde uitspraken. Hij begreep alle losse woorden, maar de onderliggende wijsheid die in de volzin verpakt zat kwam soms jaren later pas aan. Te vallen kwartjes kunnen kennelijk van papier zijn. Later zou Huub wederom geconfronteerd worden met zwakste schakels, door een roodharige tv-presentatrice die kansloze kandidaten in haar programma genadeloos de deur wees. ‘Je bent de zwakste schakel, tot ziens’. Met de staart tussen de benen dropen ze af. Hadden ze maar beter moeten weten. Harder hun best moeten doen om de concurrentie bij te benen. Weten is overleven.
Als ‘young professional’ kreeg Huub tijdens talloze commerciële baantjes te horen dat hij ‘snel moest schakelen’ om klanten tevreden te houden. In de hoogste versnelling, nog voordat hij ooit auto had gereden. Snel schakelen was een uitspraak die intrede deed en complete inburgering genoot binnen het bedrijfsleven. Zat hij dan, in een no-nonsense cultuur, hands-on mentaliteit, opgestroopte mouwen, starend naar een bedrijfspresentatie die moest uitmonden in een co-creatiesessie waardoor alle neuzen weer dezelfde kant uit zouden staan. Of er nog vragen zijn.
‘Ja. Hoe zit het nu met blockchain, moeten we daar iets mee? Of parkeren we hem nog even?’
De teloorgang van het centrale informatienetwerk
Dertig jaar geleden gingen nieuwsgierigen naar de bibliotheek, om te bladeren in encyclopedieën. Binnen de tijd van een generatie is deze methodiek gepasseerd en werd deze 240-jarige institutie vervangen door het internet. Het verschil tussen de traditionele encyclopedie en Wikipedia: de samenstelling van de inhoud. Encyclopedieën waren gecentraliseerd. De uitgeverij ging op zoek naar schrijvers, selecteerde er een paar duizend die content creëerden, de verzamelde content werd gebundeld en alleen degenen die de encyclopedie kochten hadden toegang tot de informatie. Wikipedia werkte voor het eerst anders, de gecreëerde content was gedecentraliseerd. Iedereen kon bijdragen aan Wikipedia en iedereen kon het lezen. Vandaag de dag telt Wikipedia 270.000 actieve schrijvers. Een ander groot verschil tussen de traditionele encyclopedie en ons internet: snelheid. Zie maar eens hoe snel de Wikipedia-pagina wordt bijgewerkt nadat de WK-finale is gespeeld. Zo ontstond er in de voorbije decennia een voor iedereen toegankelijk, decentraal informatie-internet.
Tussenpersonen en ‘double spending’
Als onze commerciële kantoortijger Huub anno 2018 een PowerPointpresentatie naar zijn collega mailt, stuurt hij niet het origineel, maar een kopie. Dit is geen probleem, valt onder de democratisering van kennis en ligt in lijn met het informatie-internet. Kijken we echter verder dan het sturen van alleen informatie en denken we bijvoorbeeld aan het sturen van activa – geld, aandelen, obligaties, of intellectuele rechten zoals muziek, kunst, een stem – dan is het versturen van een kopie wél een probleem. De bedoeling van vijftig euro versturen naar een ander is immers dat de verzender het geld niet meer heeft en het ook niet meer naar een ander kan sturen. Een gegeven dat het ‘double-spendprobleem’ wordt genoemd.
Om ‘double spends’ te voorkomen, rekent het volk op grote tussenpersonen – banken, creditcardmaatschappijen, de overheid of socialmediabedrijven – om vertrouwen in onze economie te scheppen en waarborgen. Deze tussenpersonen verzorgen de bedrijfs- en transactielogica van alle soorten handel, van authenticatie – de identificatie van mensen – tot verrekening, vereffening en gegevensbewaring. Jarenlang ging het op globaal niveau goed met deze tussenpersonen, toch kwamen er met de tijd steeds meer problemen en vertrouwensbreuken. Zo worden bepaalde groepen mensen uitgesloten binnen de wereldeconomie, omdat ze te weinig geld hebben voor een bankrekening. Ander probleem is de traagheid van handelen, omdat het soms dagen of weken duurt voordat geld een banksysteem is doorgereisd naar de andere kant van de wereld. Niet te vergeten dat je voor deze traagheid tussen de tien of twintig procent ‘transactiekosten’ over de hele som moet betalen, omdat het geld naar een ander land moet worden gestuurd. Ook kunnen deze tussenpersonen gehackt kunnen worden door kwaadwillenden, of nog erger, zelf persoonsgegevens verspreiden in het kader van ordinair winstbejag. We kennen de hacks van JP Morgan, LinkedIn, of het privacyschandaal rondom Facebook. De grootste vertrouwensbreuk van de huidige eeuw was ongetwijfeld de crash van de financiële sector in 2008. Het – achteraf bezien briljant getimede – moment voor Satoshi Nakamoto om een paper te schrijven over een protocol voor decentraal betalingsverkeer: de cryptomunt Bitcoin.
Blokkettingtechnologie: een decentraal netwerk van onafhankelijke schakels
Een decentraal informatie-internet creëren, waarbij onafhankelijke schakels informatie kunnen toevoegen en verifiëren, is ons met Wikipedia gelukt. De volgende stap is om een decentraal waardekanaal te creëren waar alle typen activa kunnen worden vervoerd, verhandeld, opgeslagen, geruild en beheerd. De cryptomunt moet het mogelijk maken om op vertrouwelijke wijze transacties uit te voeren zonder tussenkomst van machtige tussenpersonen (banken, pensioenfondsen, notarissen) die optreden als derde partij. Een gigantisch wereldwijd gedistribueerd en decentraal betalingsnetwerk. Draaiend op miljoenen computers. Voor iedereen beschikbaar. Het is een gedurfde ideologie, die enthousiasten in vuur en vlam zet en speculanten op de beurs doet watertanden. Bitcoin is een actief bestanddeel dat, in tegenstelling tot fiatmunten, niet door een staat wordt gecontroleerd. Het echte geld (en de muziek) zit echter in de onderliggende technologie: blockchain.
Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid kunnen mensen elkaar vertrouwen en transacties doen onder gelijkgestemden. Van persoon naar persoon. Vertrouwen komt niet meer tot stand door een grote instelling als een bank, een overheid, of de notaris, maar door de samenwerking van slimme, cryptografie gebruikende computerprogramma’s. Vertrouwen is de motor van en inherent aan de blokkettingtechnologie. Hoe dit precies werkt is als volgt. Digitale activa (geld, muziek en alles hiertussen) worden niet centraal beheerd en opgeslagen op een vaste plek zoals bij een bank, maar verspreid over een wereldwijd grootboek, geholpen door de allersterkste versleuteling van informatie. Dit maakt de instanties die in ons ‘reguliere’ monetaire stelsel de geldstromen controleren en verwerken overbodig. Iedere transactie wordt wereldwijd verspreid over miljoenen computers, de zogeheten ‘delvers’, of in het Engels ‘miners’.
Miners die mijnen voor een beloning
Miners zijn door gebruikers beschikbaar gestelde computers met meerdere grafische kaarten of speciale hardware om complexe rekensommen uit te voeren. Deze rekenkracht vergt een hoop energie, bij elkaar zijn alle miners dan ook goed voor tien tot honderd keer de rekenkracht die Google gebruikt. Iedere tien minuten, een tijdsbestek dat kan worden gezien als de hartslag van het netwerk, wordt er een digitaal blok gecreëerd, met alle (bijvoorbeeld in Bitcoin gedane) transacties van de afgelopen tien minuten. De miners gaan hiermee aan de slag en concurreren met elkaar: degene die als eerst de transacties binnen een blok kan valideren en hiermee kan bijdragen aan de beveiliging van het netwerk, mag een nieuw blok toevoegen en wordt beloond met een digitale munt. De computers mijnen dus richting een beloning. Dit noemt men de ‘block-reward’, de reden om te minen. Bij de Bitcoin-blockchain gaat het om beloning in de vorm van Bitcoin.
De volgende, meest cruciale stap is dat ieder blok wordt verbonden met het vorige blok. En met het blok ervoor. Zo ontstaat er een niet te vervalsen schakel van blokken. Blokschakels. Een ketting. Blokkettingen. Een blockchain dus, die iedere tien minuten een stuk langer wordt met een eigen digitale tijdsstempel. Als je een blok zou willen hacken, moet je dat betreffende blok hacken, en alle blokken ervoor, kortom, de volledige commerciële geschiedenis van de blockchain. En dat niet op één computer, maar op miljoenen – allemaal de sterkst mogelijke encryptie gebruikende – computers tegelijkertijd. Een niet te klaren klus. Dit maakt blockchain, de decentrale controle uitgevoerd door miljoenen onafhankelijke computers die individueel strijden om een beloning, vele malen veiliger dan welk centraal computersysteem dan ook. En iedere dienst heeft zijn eigen blockchain. Bitcoin richt zich op geldtransacties, Ethereum richt zich op slimme contracten, de mogelijkheden zijn eindeloos en de toekomst ligt inderdaad in het verschiet.
Blockchain – overheidsadoptie nog niet in zicht
Meer dan veertig jaar aan computergeschiedenis leert ons dat de eerste gebruikers van technologieën hobbyisten zijn, gevolgd door bedrijven en tot slot overheden. Daar waar digitale middelen zoals Bitcoin of Ethereum in 2017 massaal de consumentenportemonnee binnendrongen, lijken bedrijven en overheden vooralsnog geteisterd door scepticisme en traagheid als het aankomt op de adoptie van cryptovaluta’s en de achterliggende blockchaintechnologie. Verklaarbaar, aangezien deze digitale middelen nog niet zijn geaccepteerd als betrouwbaar protocol dat kan dienen als stabiel onderpand bij het doen van een investering. Een erkende status of intrinsieke waarde-afspiegeling is nog lang niet in zicht. De populariteit van cryptovaluta lijkt medio 2018 dan ook afgenomen, al zou positief geluid in de vorm van een ETF-goedkeuring ervoor kunnen zorgen dat de koersen van enkele digitale munten wederom door het dak schieten. We weten immers allemaal wat er gebeurde met de koers van goud toen dit een ETF-goedkeuring kreeg.
Vooralsnog lijkt het erop dat de ETF uitblijft. En zelfs al vindt de goedkeuring op korte termijn plaats, zal dit nog niet direct alle schapen over de dam tillen of ervoor zorgen dat bedrijven zich gaan verdiepen in blokkettingtechnologie. Uit onderzoek blijkt dan ook dat veel Nederlandse bedrijven iets met blockchain willen doen, maar kampen met veel vraagtekens en de technologie dikwijls associëren met de vooralsnog kwetsbare Bitcoin, die vaak in dezelfde adem wordt genoemd met criminele witwasserij en manipulatie. Ook weet de bedrijfswereld niet precies op welke manier ze blockchain in hun bedrijfsprocessen zou kunnen implementeren. Deze onbetrouwbare status zorgt dan ook voor collectieve ondermijning van de onderliggende technologie, die op de achtergrond toch al stilletjes is begonnen met het verstoren van de overdracht van geld, de uitvoering van software-logica, veilige dataopslag en slimme contracten. Hierover meer in het volgende deel van deze reeks.
Tussentijdse conclusie
Blockchain betekent samenwerking van een groot aantal onafhankelijke rekencomputers, zogeheten ‘miners’, die transacties tussen personen controleren en daarmee centrale derdeninstanties als vertrouwenspersonen kunnen vervangen. Het controleren en verifiëren van deze transacties levert de miners een beloning op. De blokkettingtechnologie kan ervoor zorgen dat de manier waarop handel en bestuur op wereldschaal tot stand komen compleet opnieuw kan worden ingericht. De technologie kan het traditionele bankwezen aantasten, op de manier zoals de drukpers de katholieke kerk beïnvloedde en de democratie de centrale kracht van de koningen ondermijnde. Mocht de inhoud van deze bijdrage niet duidelijk zijn en er iemand langskomen die vraagt wat blockchain inhoudt, gewoon ‘decentralisatie’ roepen en direct doen alsof je het enorm druk hebt. Het niet volledig begrijpen kom je voorlopig nog mee weg, het duurt nog even voordat de mondiale adoptie losloopt en daarom kunnen Huub&co het snelle schakelen nog even uitstellen. In kantoortermen: parkeer hem nog maar even.
Wel is het belangrijk om scherp te blijven. Zelfs als je nog niet precies weet wat deze ketting van schakels voor je bedrijfsvoering kan betekenen, is het raadzaam de ogen open te houden. Het zou jammer zijn als blijkt dat je door een vlaag van onoplettendheid de zwakste schakel binnen de blokketting wordt en je onverhoopt naar huis wordt gestuurd. ‘Tot ziens’, zoals Chazia Mourali het bedoelde.
