“Toekomst van kerken onder de loep”. Het Algemeen Dagblad (AD) Rotterdam plaatste begin oktober 2018 een artikel over de stand van gebedshuizen in de havenstad. Al jaren lopen de kerken hier en in de rest van Nederland leeg, al is er wel een flink verschil per kerk en stroming. Volgens het AD zal de komende jaren serieus gekeken moeten worden naar de mogelijkheid om kerken te slopen of een andere bestemming te geven, zoals wonen. Dit is de afgelopen jaren al incidenteel gebeurd maar de verwachting is dat dit fenomeen de komende jaren een vlucht zal gaan nemen.
Welke kerken staan op de nominatie?
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft in haar laatste studie naar de religieuze ontwikkeling in Nederland, aan dat voor het eerst meer Nederlanders niet dan wel religieus zijn. In 2012 voelde ruim 54% van onze landgenoten zich nog verwant aan een religieuze groepering. De betrokkenheid van Nederlanders bij een geloof holt dus achteruit. Dit is volgens het CBS vooral het geval bij de traditioneel christelijke geloven in Nederland, met uitzondering van de (bevindelijk) gereformeerde gezindheid en migrantenkerken. Dit betekent dus dat er met name van oorsprong katholieke kerken en gebouwen van de hervormde (nu: Protestantse Kerk in Nederland) op de nominatie staan een andere bestemming te krijgen.
Aangezien er in Nederland genoeg kerken zijn die de komende jaren kans maken om van bestemming te zullen wijzigen, zijn er de afgelopen jaren heuse specialisten ontstaan in het beheren, adviseren en verkopen van religieus vastgoed. Zo heeft een makelaarskantoor uit Amsterdam het zichzelf zijn corebusiness gemaakt om oude kerken te voorzien van een nieuwe eigenaar. Dat er een serieuze markt voor is ontstaan blijkt wel uit mijn eigen omgeving. Zo zijn er in de regio waar ik woonachtig ben de afgelopen tijd meerdere kerken verkocht, waaronder een middelgrote kerk in Barendrecht.
Valkuilen
Het is natuurlijk uniek om zo’n groot en cultuurhistorisch gebouw te bewonen. Daarnaast zijn de meeste te koop staande kerken ook niet zo duur in aanschaf als je dit vergelijkt met bijvoorbeeld een vrijstaand huis. Voor ongeveer 350.000 – 400.000 euro heb je al een aardige kerk. Echter, zoals verwacht zijn er een groot aantal valkuilen waar je als toekomstig kerkbewoner goed over na moet denken. Hieronder een aantal voorbeelden:
OZB aanslag: doordat kerkgebouwen vaak grote gebouwen zijn, ligt het voor de hand dat je als bewoner fors meer OZB belasting moet betalen dan in een gemiddeld woonhuis;
Warm stoken: zoals gezegd hebben de meeste kerken een groot oppervlakte. Daarnaast zijn het vaak oude gebouwen die niet goed geïsoleerd zijn. Het is dus een behoorlijke klus om het gebouw warm te stoken tijdens de koude dagen. Mocht dit dan toch lukken dan zal de energierekening ook niet mals zijn;
Onderhoud van het gebouw: Dit is vaak een van de belangrijkste redenen om als kerkbestuur het gebouw in de verkoop te zetten. Als een kerk minder bezoekers krijgt, wordt automatisch het aantal donaties ook een stuk lager. Dit heeft direct effect op de beschikbaarheid van gelden voor de onderhoud van het gebouw. Aangezien het onderhoud van zo’n oud en groot gebouw erg duur is, moet je meestal over genoeg financiële middelen beschikken om dit te kunnen doen.
Tenslotte is het nog belangrijk om voorafgaand aan het kooptraject bij de makelaar te polsen hoe het vergunning technisch in elkaar zit. Zo dient voor de bewoning van een kerk de gemeente haar bestemmingsplan te wijzigen. Dit is een cruciale zaak, aangezien je zonder deze wijziging niet in een kerk mag wonen.
Voor wie een droom heeft
Desalniettemin zijn er zeker mogelijkheden voor mensen die altijd al een kerk zouden willen hebben. Er zijn immers genoeg exemplaren op dit moment beschikbaar en volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) is de verwachting is dat dit de komende jaren alleen maar zal gaan toenemen. Daarnaast biedt het voor de mensen met een iets beter gevulde beurs kansen voor bewoning van een kerk. Zij kunnen met voldoende investering het gebouw energiezuiniger maken dan nu het geval is. Wellicht heeft iemand in 2019 wel een primeur. Ik wacht nu al met smart op de krantenkop: ‘Eerste nul-op-de-meter kerk klaar voor bewoning’.
